18 Oca Demans ve Egzersiz
Egzersiz kavramını sıkça “güzel görünmek, seksi olmak” gibi dar bir perspektife sıkıştırarak, genel sağlık yararlarından uzaklaştığı bir dönemde etraflıca anlatmaya çalışıyoruz. Yaş ilerledikçe, “hareket tehlikeli olabilir” yanılsaması toplumda yaygın olarak kabul görmüş durumda. Maalesef, yaşlı bireylerin günlük aktivitelerinde fiziksel olarak aktif olmalarını engelleyebiliyoruz. Örneğin ellerinden poşetleri alıp taşımak gibi basit görevleri onlar adına üstlenme çabamız, aslında istemeden zarar verebileceğimiz bir durumu yaratabilir. Yaşlı bireyleri sadece yardıma ihtiyaçlı olarak görmek, onların bağımsızlığını ve fiziksel aktivitelerle ilişkilerini zayıflatabilir. Bu yazıyı kaleme alma amacımız, ilerleyen yaş gruplarında egzersizin genellikle gözden kaçan faydalarını vurgulamak ve fiziksel aktiviteye katılımın cesaretlendirilmesine katkı sağlamaktır. İlerleyen yaş gruplarında, fiziksel olarak aktif olmayı teşvik etmek tüm bireylerin ortak sorumluluğudur.
Demans ve Egzersiz İlişkisine Kapsamlı Bir Bakış
İlerleyen yaş grupları için en az haftada 150 dakika süren bir egzersiz rutini bilim çevrelerinin ortak görüşü. Ancak yetkinlik alanlarımız dahilinde detaylandıralım. Denge ve koordinasyon için yapılan çalışmalar; yoga, tai chi, pilates dikkat ve odaklanma gerektirir. Ayrıca hızlı tempoyla yapılan yürüyüşler hafızayı ve düşünme becerilerini sürdürmek için önemlidir. Kumsal ve kırsal alanda yürürken sergilediğiniz dikkati bir düşünün. Yapılan egzersiz pratikleri, yeni beyin hücrelerinin oluşumunu teşvik eder ve demansla ilişkilendirilen amiloid proteinlerinin parçalanmasını hızlandıran enzim üretimini artırır.
Sinir Hücresi Yenilenmesi ve Nörotransmitter Salınımının Artışı
Egzersiz, nöroplastisitenin artmasına katkı sağlar. Bu da yeni sinir hücrelerinin oluşumunu destekleyebilir. Beyindeki hafıza merkezi olan hipokampüs bölgesinde, öğrenme ve hafıza ile ilişkilendirilen bir beyin alanında önemli bir rol oynar. Egzersiz, özellikle serotonin, dopamin ve norepinefrin gibi nörotransmitterlerin salınımını da artırabilir. Bu kimyasal maddeler, zihinsel sağlığı ve duygudurumu etkiler.
Kan Dolaşımının İyileştirilmesi ve Anti-enflamatuar Etkileri
Egzersiz, kan dolaşımını artırarak beyne daha fazla oksijen ve besin maddesi taşır. Bu durum, sinir hücrelerinin sağlıklı bir şekilde çalışmasını destekler. Ayrıca, egzersiz vücuttaki iltihaplanmayı azaltabilir. Kronik inflamasyonun, demansın gelişimi üzerinde olumsuz bir etkisi olabileceği düşünülmektedir. Bu nedenle, düzenli egzersiz yapmak, beyin sağlığını korumak için önemli bir adım olabilir.
Bilişsel Rezerv ve Egzersizin Önleyici Etkisi
Bilişsel rezervi düşündüğümüzde, beyninizin bir görevi yerine getirme esnekliğini ve bu görevi tamamlamak için alternatif yollar bulma becerisi olarak düşünelim. Problem çözmek ve zorluklarla başa çıkmak…
Bilişsel rezerv, bir yaşam boyu süren eğitim ve merakın bir ürünüdür. Büyük bir bilişsel rezervi olan insanların, demansla ilişkilendirilen dejeneratif beyin değişikliklerinin veya Parkinson hastalığı, multipl skleroz gibi hastalıkların belirtilerini daha iyi önleyebildiği gösterilmiştir.
Düzenli egzersizin demansın ortaya çıkma riskini azaltabileceğini gösteren çeşitli araştırmalar bulunmaktadır. Fiziksel aktivite, bilişsel rezervin artmasına katkıda bulunarak demansın başlangıcını geciktirebilir.
Egzersiz tek başına yeterli mi? Hadi uykuya kısaca bir göz atalım…
Uyku Sağlığı
Uyku sağlığı oldukça kritik bir konudur. Uyku sırasında, amiloid proteinlerinin beyinden temizlendiği bilinmektedir. Temmuz 2023 tarihli Lancet Healthy Longevity‘de yayımlanan bir çalışma, uyku eksikliğinin egzersizin bilişsel faydalarını olumsuz etkileyebileceğini gösteriyor. Bu nedenle, hem bilişsel sağlığı korumak hem de egzersizin etkinliğini artırmak için uyku düzenine dikkat etmek önemlidir.
Yaklaşık 9,000 demans belirtisi olmayan katılımcının 10 yıl süren çalışması, egzersiz, uyku süresi ve bilişsel fonksiyonlar arasındaki ilişkiyi değerlendirdi. 50-60 yaş aralığındaki katılımcılar arasında, en yüksek egzersiz oranlarını bildirenler arasında altı saatten az uyku alanlar ile altı-sekiz saat uyku alanlar kıyaslandı. Altı saatten az uyuyan grubun daha hızlı bilişsel gerileme yaşadığı gözlemlendi. Ancak, 70 yaş grubu katılımcılarda yüksek egzersiz oranlarına sahip olanların, uyku sürelerinin bilişsel gerilemelerini etkilemediği belirlendi. Bu bulgular, yaşla birlikte egzersiz ve uyku ilişkisinin bilişsel sağlık üzerindeki etkilerini anlamamıza yardımcı olabilir.
Sonuç olarak;
Yapılan pek çok çalışma düzenli egzersiz ve demans uyku alışkanlıklarının demans üzerinde karmaşık bir etkileşimde bulunduğunu göstermektedir. Kesin bir nedensellik ilişkisi kurmak için uzun yıllar bilim çevrelerinde bu konu tartışılacak ancak önemli bir perspektife sahibiz. İlerleyen yaş gruplarında da sağlıklı bir yaşam tarzının benimsenmesi, bilişsel sağlığın korunması açısından önemlidir.
Dart Training House Ekibi